PARAMARIBO — Alleen al de koloniale oorsprong van ‘muilkorfwetten’ in het Wetboek van Strafrecht is reden genoeg deze af te schaffen. Hoewel er volgens jurist Aashna Kanhai inderdaad een spanningsveld is tussen deze oude laster-, smaad- en beledigingsartikelen met het recht van vrije meningsuiting, passen zij in een breder ontwikkelingsperspectief helemaal niet in de ontwikkeling van het land en dat van de Surinamer. Haar collega Antoon Karg zegt dat met muilkorfwetten te gemakkelijk wordt gegrepen naar formeel, legitieme maatregelen om grondrechten te beperken. Dat is volgens hem een rechtstreeks gevaar voor de democratie.
Journalist Wilfred Leeuwin van de Surinaamse Vereniging van Journalisten SVJ, gaf vanuit een onderzoeksrapport over het gebruik van muilkorfwetten in voormalige Caribische koloniën een analyse van de Surinaamse muilkorfwetten. In het rapport blijkt dat Suriname de meest harde en ingrijpende muilkorfwetten heeft in zijn wetgeving. Deze drie inleiders waren dinsdagavond de gastsprekers en panelleden in het maandelijkse televisieprogramma van de Kenniskring.
Volgens Karg komt in geen van de gevallen die zich in Suriname hebben voorgedaan het straffen tot zijn recht en kan strafoplegging ook niet worden toegepast. “Wat we zien is dat de muilkorfwetten slechts een schrikeffect teweegbrengen.” Volgens hem moet in de sfeer van een vrij gedachtegoed terughoudend worden omgesprongen met het straffen van personen. “Straf is bedoeld om grenzen aan te geven, onwenselijk gedrag te stoppen wanneer het plaatsvindt, om te corrigeren en om herhaling te voorkomen.”
Staatsterreur
“Meningsuiting is juist bedoeld om machthebbers het ongemakkelijk te maken en om de machteloze inspraak te geven”
De jurist vindt dat als het gaat om de vrijheid van meningsuiting de wetgever niet willekeurig met de begrenzing van ‘behoudens ieders verantwoordelijkheid’ mag omgaan of die uitbreiden. Daarmee wordt verwezen naar de zeer onduidelijke en niet nader verklaarde termen zoals belediging. “Meningsuiting is juist bedoeld om machthebbers het ongemakkelijk te maken en om de machteloze inspraak te geven.”
Karg noemt het staatsterreur wanneer in Suriname een journalist wordt mishandeld in aanwezigheid van een lid van de regering en die functionaris tot nu toe geen normale relatie weet te onderhouden met journalisten en de media. “Kritiek geëist van de internationale gemeenschap was nodig voordat de regering zelf de mishandeling erkende en afkeurde”, blikte hij terug op het voorval met de Ware Tijd-journalist Jason Pinas in december 2021.
Volgens hem gaat het bij vrije meningsuiting niet om beschaving, maar om de keus te zijn wie men wil zijn. “Dezelfde personen uit de beschaving willen dat we zwijgen over de autoriteiten. Zij doen niets aan de rechten van homoseksuelen, die worden gediscrimineerd of misbruikt of de duizenden gezinnen die niet elke avond een schijf-van-vijf-maaltijd kunnen opdienen in de gezonde economie van president Santokhi. Neen, zwijgzaamheid en beschaving zijn niet hetzelfde.”
Vanuit het onderzoeks- en analyserapport over muilkorfwetten in Suriname, dat is samengesteld door het Internationaal Persinstituut en de SVJ, blijkt dat de achterstand van Suriname op de ontwikkelingen in de wereld, ten aanzien van muilkorfwetten, enorm groot is. De onderzoekers verwijzen meerdere malen naar verklaringen, regelgeving en standaarden van onder meer de Verenigde Naties, Europese Unie, mensenrechtenorganisaties en niet-gouvernementele organisaties. Allemaal spreken zij zich uit tegen het gebruik van muilkorfwetten en doen aanbevelingen die te verwijderen of om met alternatieve wetgeving te komen die meer een burgerlijke karakter hebben.
De OAS die het meest absolute standpunt inneemt over muilkorfwetten zegt dat het criminaliseren van laster “geen gerechtvaardigde” beperking van de vrijheid van meningsuiting is. Alle strafrechtelijke lasterwetten moeten afgeschaft en waar nodig vervangen worden door passende wetgeving op het gebied van het civiel recht.
Jane E. Kirtley, expert op het gebied van vrije meningsuiting, zei al in 2003 dat muilkorfwetten in het Wetboek van Strafrecht “een ongelukkige en verouderde erfenis is van autocratische, totalitaire of koloniale staten en niet past in een samenleving die beweert het concept van vrijheid van meningsuiting te ondersteunen. Het is schadelijk voor de democratie omdat het dissidentie en debat wurgt. Het straft legitiem de kritiek op overheidsfunctionarissen en instellingen”.
Kanhai adviseert de SVJ om in haar streven de muilkorfwetten te laten verwijderen uit de wet, een breder maatschappelijk draagvlak te creëren, dan alleen de media en journalisten. Zij beval aan het rapport niet alleen aan het parlement aan te bieden, maar ook aan nationale en internationale instanties die in Suriname aanwezig zijn, zoals VN-organisaties UNDP en Unesco. “Het maatschappelijk belang is hier enorm groot.”
