Carnaval met politieke boodschap
03/04/2019 16:00
Nina Jurna is Latijns-Amerika correspondent en woont in Rio de Janeiro (Brazilië). In deze column beschrijft ze haar persoonlijke kijk op actuele en minder actuele zaken in de Latijns-Amerikaanse regio.
'Indios, negros e pobres', prijkt er op de roze-groene vlag van
Mangueira, een van de meest traditionele zogeheten sambascholen van
Rio. De school, ontstaan in de jaren dertig van de vorige eeuw,
trakteerde het publiek tijdens carnaval afgelopen week niet alleen
op een spetterende show vol pracht en praal, muziek en mooie
sambadanseressen, maar het optreden had ook een duidelijke
politieke boodschap: het thema van Mangueira was een ode aan de
geschiedenis van de meest gemarginaliseerde groepen van Brazilië:
de inheemsen, zwarte Brazilianen en armen.
Er werd daarbij ook een ode gebracht aan een van de meest
heftige gebeurtenissen in Rio van het afgelopen jaar: de moord op
Mariëlle Franco, volgende week precies een jaar geleden. Franco,
een jonge populaire zwarte politica, die met verpletterend veel
stemmen gekozen was als raadslid in Rio de Janeiro werd op 14 maart
2018 vermoord. Ze had een bijeenkomst voor zwarte vrouwen
bijgewoond in de wijk Lapa, stapte met haar assistente en chauffeur
in de auto op weg naar huis, toen ze tijdens een achtervolging
vanuit een rijdende auto werd doodgeschoten.
Franco was een feminist, getrouwd met een vrouw en afkomstig uit
een van de bijna duizend sloppenwijken van Rio. Als lokale politica
maakte ze zich sterk voor de rechten van vrouwen, kwam ze op voor
de LGBT-gemeenschap en streed ze voor de rechten van
sloppenwijkbewoners. Ze stelde racisme aan de kaak en was
uitgesproken fel over het geweld waar de Braziliaanse politie zich
veelvuldig schuldig aan maakt.
Van de gemiddeld zestigduizend moorden per jaar in Brazilië,
waarvan in 2018 5.100 moorden aan de zeer beruchte Braziliaanse
politie konden worden toegeschreven, is 71,5 procent van de
slachtoffers zwart of gemengd, volgens een onderzoek van deAtlas of
Violence. In een samenleving waar kleur en sociale klasse een grote
rol spelen, maak je je met zo'n uitgesproken agenda niet echt
geliefd bij de heersende elitaire klasse, zeker niet als zwarte
vrouw.
Hoewel de moord op Franco Brazilië en de wereld een jaar geleden
opschrikte, is er nog altijd niemand berecht. De moord wordt door
onderzoekers toegeschreven aan de zeer machtige militie in Rio: in
de jaren negentig opgerichte groepen van oud-politieagenten,
oud-brandweermannen en ex-militairen. Zij bundelden zich in eerste
instantie om de wetteloosheid in hun wijken tegen te gaan, maar
kregen steeds meer macht en begonnen bewoners en lokale ondernemers
te terroriseren. Franco zou zich hebben hard gemaakt om grond van
sloppenwijkbewoners die de militie in handen probeerde te krijgen,
veilig te stellen.
De moord op haar doet qua uitvoering ook denken aan een typische
militiemoord zeggen de experts: goed gepland met hulp van
binnenuit; immers geen enkele beveiligingscamera werkte op het
traject waar Franco werd achtervolgd, en er is doelgericht
doodgeschoten vanuit een rijdende auto. Maar zoals in Brazilië zo
vaak gebeurt, dreigt haar moord in de doofpot te verdwijnen. Onder
de uiterst rechtse president Jair Bolsonaro, die inmiddels zestig
dagen aan de macht is, is het maar zeer de vraag of het nog tot een
proces komt. Sterker nog: een lid van Bolsonaro's PSL partij,
Rodrigo Amorim, vernietigde het naambordje van Marielle Franco dat
haar aanhangers na de moord hadden laten maken als eerbetoon.
Lachend met het door hem stukgemaakte naambord liet hij zich
fotograferen en plaatste de foto opTwitter. Zoveel haat sprak er
uit die foto, alsof het raadslid voor een tweede keer werd
kapotgemaakt. Het deed me daarom extra veel toen op Aswoensdag
tijdens het bekendmaken van de winnaar van het carnaval, Mangueira
met 270 punten als de nummer 1 uit de bus kwam. Dat Marielle Franco
nu vereeuwigd is in sambaliederen die nog tot de volgende generatie
hits zullen blijven, en ze via dit feest dat zo belangrijk binnen
de Braziliaanse cultuur en identiteit is en in de ziel van de
Brazilianen is gegrift, is veel waard. Nu de echte gerechtigheid
nog, want daarmee wordt uiteindelijk de belangrijkste boodschap
gegeven.
nina.jurna@gmail.com
Verschenen in de editie van 9 maart
