'Diasporen' zoeken in Suriname
30/06/2017 17:00
ACHTERGROND - Steeds meer mensen gaan op zoek naar hun ware roots, hetzij via een familiestamboom of een ontdekkingsreis naar het land van herkomst. Donna van West ging om die reden op reis, maar had niet verwacht dat ze ‘verliefd’ zou raken op Suriname. ‘Ik had niet verwacht dat er überhaupt wat uit zou komen.’
Tekst: Edward Steins - beeld:
privécollectie Donna van West
DE NAMIDDAG LOOPT tot zijn einde. De Waterkant aan de zijde van
Fort Zeelandia, waar de wind gemoedelijk waait en dagjesmensen
genieten van een drankje of versnapering, is de aangewezen plek
voor een goed gesprek. Donna van West doet haar relaas met als
achtergrond de prachtige zonsondergang, die symbolisch gezien mag
worden als het naderende eind van haar missie en verblijf in
Suriname. "Wie ben ik en waar kom ik vandaan?" Dit zijn vragen waar
de 25-jarige twee jaar geleden na haar afstuderen van de
kunstacademie in Den Haag, Nederland mee zat. Het creatieve talent
worstelde tijdens haar afstudeerperiode met een identiteitscrisis.
Ze wist wel veel over de familie van moederskant, maar had
nauwelijks informatie over die van haar vader. Haar grootvader
Eduard van West was geboren in Suriname en had twee kinderen
verwekt, twee zonen, onder wie haar vader. Hij had een tijdje
gewoond in Paramaribo en daarna Albina. Op oudere leeftijd
verhuisde hij naar Nederland waar hij is overleden. Dat was het.
"Bij familieaangelegenheden werd er nooit of nauwelijks over hem
gesproken", vertelt zij. "Hij was namelijk geen makkelijke man en
had daarom in de familie nauwelijks aanzien."
Hij had amper een poging gedaan om Donna te vertellen over haar
grootvader. Dit mysterie werd uiteindelijk de aanzet voor haar om
op zoek te gaan naar haar 'wortels'. Na haar studie boekte ze een
ticket met eindbestemming Paramaribo. Om in het gareel te komen
stond een baan vinden voorop, na een aantal gesprekken werd zij
aangenomen bij Lucky Store als grafisch ontwerper. In haar vrije
tijd maakt zij vrienden, trekt vaker naar het binnenland en leert
Suriname kennen, maar haar familiegeschiedenis ontfutselen blijft
lonken. Deels nerveus en tegelijkertijd nieuwsgierig besluit ze om
op avontuur te gaan.
Zoektocht
DE EERSTE STAP is aankloppen het Centraal Bureau voor
Burgerzaken (CBB) waar de databank al gedeeltelijk is
geautomatiseerd. Nadat ze zich heeft gelegitimeerd wordt in het
systeem gezocht of de naam 'Van West' überhaupt voorkomt. Aangezien
haar grootvader, mits hij nog in leven was nu over de honderd jaar
zou zijn maar in Nederland is begraven rijst de vraag of zijn
gegevens terug te vinden waren in het systeem. In het verleden zijn
er namelijk weleens fouten gemaakt, naast de kwijtgeraakte
documenten. Maar het geluk is aan haar zijde, zijn naam komt voor
net als zijn geboortegegevens.
Dit opent de deur en vergemakkelijkt haar verdere zoekproces bij
het traceren van andere documenten zoals geboorte-, akte-, en
familiegegevens. Die stukken worden na een aantal jaar naar het
Nationaal Archief (NAS) verplaatst. Bij het NAS kan er met de
informatie verkregen van het CBB onder meer een geboorteakte worden
opgevraagd. Zo komt Donna erachter dat de ouders van haar
grootvader aan de Zwartenhovenbrugstraat hebben gewoond. Ook via
documentatie van de volkstellingen komt ze meer te weten over de
andere familieleden, zoals hun beroep- en leefsituatie. Maar
hoogtepunt was toch de ontdekking dat Donna een andere achternaam
zou hebben. Haar grootvader had namelijk een andere achternaam bij
geboorte, namelijk die van zijn moeder 'Defares'. Omdat hij is
erkend door de nieuwe man van haar moeder en krijgt hij zijn
achternaam 'Van West'. Er is echter geen informatie te vinden over
zijn biologische vader, waardoor de kans groot is dat de naam of
informatie van hem ook verloren is gegaan sinds het uitsterven van
die generatie. Maar de goedlachse Donna is al blij met de
informatie en de bevestiging van haar Surinaamse achtergrond
ondanks ze als 'bakra' wordt gezien.
Interviews
We hebben een aantal personen gesproken over hem die goede
ervaringen met hem hebben gehad
DE LAATSTE STAP van haar speurtocht het vinden van
contactpersonen die aan hebben gewoond aan de
Zwartenhovenbrugstraat in die specifieke periode of in Albina,
blijkt geen makkelijke opgave. Op een zaterdagochtend vertrekt zij
richting Albina om te onderzoeken of er nog mensen in leven zijn
die haar grootvader hebben gekend. "Ik had niet verwacht dat er
überhaupt wat uit zou komen. Met een foto van mijn vader probeerde
ik te kijken of mensen het gezicht herkenden. En de eerste persoon
die ik ontmoette herkende mijn opa direct aan de hand van de foto."
Tot vreugde van Donna ze kon haar geluk niet op. Haar grootvader
heeft daadwerkelijk een poosje gewoond in Albina en werkte in hotel
Riverview. Tijdens de Binnenlandse Oorlog nam zijn leven drastisch
een andere wending, waardoor hij naar Nederland is vertrokken. Hier
heeft hij de resterende dagen van zijn leven doorgebracht. Ruim een
eeuw later bestaat het hotel niet meer, dat namelijk is verbrand
tijdens de oorlog. Tegenwoordig is er op dezelfde plek een
supermarkt gehuisvest. Via één van haar contactpersonen is zij
doorverwezen naar mensen die haar grootvader ook hebben gekend. "We
hebben een aantal personen gesproken over hem die best goede
ervaringen met hem hebben gehad."
Door de verhalen over hem krijgt zij langzamerhand steeds een
beter beeld over haar grootvader en zijn leven in Albina. Ze
spreekt onder meer met twee oudere vrouwen die met haar grootvader
hebben gewerkt in het hotel en de dochter van de vroegere eigenaar.
Ook treft ze twee van hen langs de waterkant van Albina en bij één
komt ze zelfs over de vloer. Ondanks de felle zon luistert zij
aandachtig naar het tweetal dat geanimeerd vertelt over de
herinneringen aan haar grootvader die zij hebben gekend als collega
en vriend. "Men vertelde dat hij heel lang en slank was en hij had
altijd kleren aan die groot aan hem hingen, maar hij was wel altijd
netjes. Naar mijn gevoel was hij gewoon vaak met die mensen daar en
zat vaak met hen bij de waterkant." Toch krijgt Donna het idee dat
hij erg gesloten was "hij had niet echt een privéleven en sprak
niet veel over zijn gezinssituatie". Ze is opgelucht dat hij daar
een goede naam had. Dat zij sterke genen heeft geërfd, maakte bij
haar de nodige emoties los, "dat ze op haar opa lijkt dat heeft
haar geraakt".
Terwijl ze in gezelschap naar de foto's kijkt, realiseert ze
zich dat ze een aantal belangrijke puzzelstukjes die haar
familiegeschiedenis tekenen heeft gevonden. Meestal is het Donna
die achter de camera staat om foto's te nemen of opnames te maken,
maar dit keer stond ze zelf centraal. Daarom was het voor haar een
vreemde gewaarwording om naar zichzelf te kijken. Vooral hoe er
verschillende emoties op haar gezicht waren af te lezen. Toch kijkt
ze door deze ervaring anders naar de plekken waar haar grootouders
eens hebben gewoond of gewerkt. Met een voldaan gevoel blikt ze
terug op de voorlopige resultaten, want in Nederland hoopt zij
namelijk haar zoektocht voort te kunnen voorzetten.
Meer vragen
ZE WORDT ER even stil van als ze erover nadenkt dat ze straks
weer deel uitmaakt van de bij haar zo bekende gehaaste maatschappij
in Nederland. Maar ze moet terug want ze wil verder carrière maken,
besluit ze. Dat gaat nu in Suriname even moeilijk, vindt ze. Maar
ze is tevreden over de uitkomsten van haar miniproject tevreden.
"Ik heb wel nog wat dingen opstaan die ik verder in Nederland ga
uitzoeken. Ik ben echt achter super veel dingen gekomen, bij
sommige ben ik verder van huis zoals mijn afkomst. Er is gezegd dat
ik bijvoorbeeld Joods of Hindostaans bloed heb. Dus dat moet ik
even goed uitzoeken. Ik ben wel van plan een familiestamboom in
elkaar te zetten om het overzichtelijk te maken."
Ze hoopt dat er een dag aanbreekt, waarop de puzzel rond is. Dat
ze een beeld het over wat voor persoon haar grootvader precies was
en voor welke keuzes hij kwam te staan. Donna heeft niet alle
antwoorden op al haar vragen kunnen vinden in Suriname. Maar heeft
wel in plaats daarvan het land van haar voorouders leren kennen.
Suriname heeft een speciale plek gekregen in haar hart. "Het meest
ga ik missen dat in het land vrijwel alles qua creativiteit kan.
Dat niet alles perfect moet en je gewoon kan vallen en opstaan."
Wanneer ze terug komt, laat ze nog in het midden, immers de puzzel
is nog niet van rond. Nog lang niet.
Online archief
In de slavenregisters staan naar schatting zo'n 80.000
mensen geregistreerd die tussen 1830 en de afschaffing van de
slavernij in 1863 in Suriname in slavernij leefden. Het deels
gedigitaliseerde archief kan meer inzicht geven in het
slavernijverleden. Voor een jonge natie als Suriname is het wel
handig als de samenleving bewust is van haar eigen geschiedenis.
Daarbij spelen archieven een belangrijke rol. Die kunnen namelijk
een bijdrage leveren in de ontwikkeling van de maatschappij door
het veiligstellen van het verleden. Met haar multiculturele
samenleving heeft Suriname een interessante historie aan familiaire
kennis. Voor de één is het zoeken naar informatie over diens
grootouders niet interessant, voor de ander is het ontzettend
belangrijk om te weten over diens familie stamboom.
Stamboomonderzoek is dit jaar aanzienlijkverbeterd. Deels door de
teruggave en digitalisering van de Surinaamse archieven in
Nederland. Er is een grote hoeveelheid aan gegevens nu te
achterhalen in de archieven. Het project is in 2009 gestart en in
april dit jaar kwamen de laatste ruim vijfhonderd meter aan
geretourneerde archieven aan. Eerder ontving het Nationaal Archief
Suriname (NAS) al meer dan vijf miljoen documenten, verspreid over
veertig registers aan Surinaamse geschiedenis. Die zijn nu online
toegankelijk via de website van het NAS of Geneanet.◊
Dit artikel is verschenen in de weekendbijlage van 17
juni.
