Een kritische beschouwing van het Crisis- en Herstelprogramma
24/01/2021 18:00
-
Euritha Tjan A Way
Samuel Pengel, top-financieel deskundige in Italië, geeft zijn visie op het crisis- en herstelprogramma.
Foto: Irvin Ngariman
PARAMARIBO -
Suriname zit in een lastig parket. De regering laat geen gelegenheid voorbijgaan om het volk dat duidelijk te maken. Er is dan ook brede consensus dat er iets moet gebeuren. Het Crisis en Herstelplan
(CHP) dat is opgesteld geeft inkijk in hoe de regering verbetering wil brengen. DWT-mens en maatschappij geeft een schot voor de boeg voor wat enkele reacties betreft in binnen- en buitenland. Samuel
Pengel, top-financieel deskundige in Italië, geeft er ook zijn visie op.
Hoge uitgaven, lage export, lage productiviteit en een enorme
schuldenlast. Wie van buiten kijkt naar de Surinaamse situatie ziet
een geruïneerd land waarvan de vorige minister van Financiën,
Gillmore Hoefdraad, voortvluchtig is en de voormalige governor van
de Centrale Bank van Suriname, Robert van Trikt, in de bak zit.
Echter, Suriname is ook het land dat een van de grootste
olievoorkomens heeft die in recente tijd zijn ontdekt, een
greenstone belt met goudvoorkomens die vrijwel zeker 15 procent
groter zijn dan gedacht en een bosgordel die naar de laatste
inschattingen voor meer dan 90 procent in tact is.
Potentieel genoeg zou je denken om het 600.000 man redelijk naar
de zin te maken. Toch heeft Suriname aangeklopt bij het
Internationaal Monetair Fonds voor betalingsbalanssteun om de
begroting in evenwicht te brengen. En hoewel in alle toonaarden
wordt erkend dat het Crisis en Herstelplan een IMF-plan is, valt
niet te ontkennen dat het wel de belangrijkste IMF-adviezen
herbergt die in 2019 al waren gegeven in het IMF-rapport namelijk:
met devaluatie van de munt - alleen is de koers niet flexibel
gemaakt nog- het afschaffen van subsidies op benzine en
elektriciteit, het in de gaten houden van de buitenlandse en
binnenlandse schuld en het verminderen van andere uitgaven van de
regering.
Niet opgelet
Het is daarom dat het bij Samuel Pengel die de zaken vooral van
afstand volgt, maar met grote betrokkenheid, niet in kan dat de
regeringSantokhi/Brunswijk zo geschrokken is van wat ze heeft
aangetroffen. "Dan hebben ze niet goed opgelet. En vanuit niet goed
opletten komt dus een plan waaruit blijkt dat de regering geen
aspiraties heeft. Zij wil zaken herstellen, maar naar welk punt? En
ze wil een aantal dingen doen en handelt op een manier waarbij ik
me afvraag of daar sentiment bij zit of als daar goed over is
nagedacht", zegt Pengel bedachtzaam.
Tijdens de presentatie van het CHP op een ander medium is heel
goed aangegeven wat er met Suriname zou gebeuren als het land op
deze voet door was gegaan: "Een wisselkoers voor de US dollar van
52 dit jaar, 87 in 2022 en 144 in 2023. Een inflatie van 91 procent
dit jaar en boven 60 procent daarna en een koopkracht die hard
achteruit zou gaan." Met het CHP waarbij de besparingen vooral goed
uitgewerkt worden zal bezuinigd worden zodat we onze schulden
kunnen betalen, de rating van ons land omhoog kan, we meer geld
overhouden voor het kunnen stuwen van de ontwikkeling en een
economie hebben die weer in evenwicht zou zijn… kortweg meer
inkomsten dan uitgaven. Daarbij werd de opmerking gemaakt dat
Suriname een klein land is en 'zich niet kan veroorloven niet te
betalen. We zijn geen Argentinië'.
Klein?
"Je bent zoals je jezelf ziet. Als je jezelf blijft
classificeren als klein zal je dat ook uitstralen naar buiten toe.
Wat Suriname nodig heeft, is ballen en de aspiraties die daarmee
meekomen. Ja, de schuld is hoog, maar je kan het op twee manieren
bezien. De schuldeiser wil zijn geld terugzien. Als jij als land
gekwalificeerd wordt als wanbetaler (default) dan heeft hij zijn
geld veel moeilijker terug dan wanneer jij hem met een goed plan
laat zien dat hij binnen een bepaalde periode het geld terug kan
krijgen en dat moet Suriname doen. Niemand wil geld verliezen. Laat
met een goed plan zien dat je het op termijn terug kan betalen en
ze gaan tekenen."
Dat laten zien dat je het geld terug kan betalen hoeft niet over
de schouders te gaan van je lokale bevolking en niet je
middenklasse. Daar zijn lokale experts het eens met Pengel. Bij
gesprekken met de krant laten ze weten dat de toon van het CHP één
is van besparing van de allerrijksten en het buiten schot houden
van de industrieën waar Suriname nu al het meeste aan verdient en
dan zijn er de grote goudjongens die nu al actief zijn in ons woud.
"Ik zou bij hen gaan onderhandelen. Het is niet fijn en het is niet
ideaal, maar waar is de logica om hen zoveel mogelijk buiten schot
te laten en wel de armen en de middenklasse de maatregelen te laten
voelen. En you must call your bluff, nogmaals ballen
hebben. Ze gaan niet direct toehappen, maar je moet bereid zijn
stevig te onderhandelen en steengoede onderhandelaars in te zetten.
Geloof me, het werkt. Ze gaan heus niet vertrekken… kijk maar naar
de investeringen die ze al hebben gedaan", laat Pengel weten. Hij
behoort al twintig jaar tot de Italiaanse financiële top als
Country Manager Global Italy van Atradius, een van werelds grootste
kredietverzekeraars.
Onroerendgoedbelasting
Eerder is ook gevraagd aan de minister van Financiën en
Planning, Armand Achaibersing, waarom er niet is gedacht aan het
invoeren van onroerendgoedbelasting. Hij gaf aan dat er een pakket
aan belastingmaatregelen zou komen. Echter, in het CHP staat
onroerendgoedbelasting er ook niet. De vraag is waarom niet? Het is
een manier om de mensen met de allergrootste lappen grond met een
minimale verhoging een grote bijdrage te laten leveren aan de
staatskas.
Het is ook meer dan opvallend dat noch deze regering, noch de
vorige regering haar vingers aan deze materie heeft gebrand.
Kennelijk is er DNA-breed consensus om wel de allerarmsten op
verschillende manieren geld uit de zak te kloppen, maar de
allerrijksten mogen ongedeerd blijven. Immers, de lokale
consumenten zijn niet de allerrijksten, die categorie koopt in het
buitenland in. Met een verhoging van omzetbelasting,
grondhuurbelasing en government take wordt het vooral
gevoeld door deze categorie mensen.
President Chandrikapersad Santokhi heeft in één van zijn
charmeoffensieven - die kennelijk zijn ingezet door gebrek aan een
goede woordvoerder - op een lokaal medium aangegeven dat het IMF
geen boemanorganisatie meer is en dat het een meer humaan gezicht
heeft. Anderzijds is het CHP nog niet met hem doorgesproken of
gericht op de steun die het gaat geven en de eisen die het daaraan
zal verbinden. Toch staat er in het CHP: "Het IMF zal voor de
uitvoering van het CHP betalingsbalanssteun geven. Het SBA -
Standby agreement - richt zich op fiscale en monetaire
maatregelen." Best verwarrend. Dat terzijde.
Anty Mia
Santokhi zei ter ondersteuning van zijn betoog dat we maar eens
naar Barbados moeten kijken om te zien hoe goed het IMF het daar
doet. Hij heeft daarin geen ongelijk, echter met de komst van IMF
heeft Mia Amor Mottley, die door de Barbadianen 'Anty Mia' genoemd
wordt, drie belangrijke dingen gedaan. Ongoing consultaties
waardoor alle partijen overtuigd waren dat de stap naar het IMF
noodzaak was, een BERD-investeringsprogramma waarbij duidelijk door
topeconomen is beschreven hoe de opbouw van Barbados eruit zal zien
na de herstructurering. Daarbij is de bedrijvenbelasting op het
eiland zo laag gemaakt dat het kapitaal er bijna vanzelf op afkomt
en ze heeft leiderschap getoond. Het soort leiderschap dat afrekent
met nepotisme en gelegenheidswetgeving. Het soort leiderschap dat
vertrouwen wekt bij internationale investeerders en schuldeisers,
het soort dat de regering-Santokhi/Brunswijk maar niet kan laten
zien. In het BERD-programma zijn belastingen slechts verhoogd voor
de binnenkomende toeristen en de Barbadiaanse dollar is niet
gedevalueerd. Zie daar een recept van opbouw zonder al te veel
afbraak. Terwijl in Suriname we steeds te horen krijgen dat we niet
zonder de pijn zullen kunnen om het beter te hebben.
Investeringen
Dat is nou net het punt van Pengel. "Een standby
agreement met het IMF is niet slecht, althans niet per se.
Maar de Surinaamse economie stabiliseren alleen geeft nog geen
ontwikkeling. Anders waren we niet voor de zoveelste keer op dit
punt beland. Wat je nodig hebt, is export en investeerders, dus
daar moet een antwoord op gepresenteerd worden. IMF is een bank,
een fonds, die leent je geld, maar gaat niet je
ontwikkelingsrichting bepalen. En dat doet Suriname onvoldoende.
Anders is het als er een investeringsplan komt dat samen met het
CHS en het Meerjaren Ontwikkelingsprogramma (MOP) dat trouwens niet
over maar vijf jaar moet gaan, richting geeft aan de diversificatie
die Suriname zo broodnodig heeft."
Het investeringsplan zou moeten zorgen dat Suriname investeert
in het aanleggen van infrastructuur om zakenlui aan te trekken. "Nu
heeft Suriname olie ontdekt en we zitten te wachten op het geld dat
mensen ons gaan betalen om het eruit te halen. Een andere kijk zou
zijn: 'Ik heb olie, wie biedt mij de beste voorwaarden om die eruit
te halen'. Op het moment dat je dat doet is het perspectief anders.
Zelfde geldt voor hout en ook hetzelfde voor goud. Wie biedt een
investering in een high end goudverwerkingsbedrijf dat kan
concurreren van het Surinaams goud in Zwitserland? Suriname moet
ervoor zorgen dat de infrastructuur er is, de transparantie er is
en dan komen ze vanzelf. Maar als er geen industriepark is, ik een
tyuku hier en daar moet betalen om elektriciteit en water
aan te leggen, ja dan komt risicokapitaal noch foreign direct
investment deze kant op. Of het zullen investeerders zijn
zoals Suralco toen. Zij leggen infrastructuur aan om hun eigen
productie te stimuleren en ons blij te maken met een dode mus. Want
dat is gebeurd in de honderd jaar dat Suralco hier was en we hebben
er nog steeds niets van geleerd." Het Planbureau is nu wel bezig
een MOP op te stellen en dat zal op een structurele wijze de
toekomstige ontwikkeling van Suriname plannen en het CHP en SBA
vanaf 2022 integreren met het MOP.
Uitvoering
Eén van de opmerkingen van lokale politici die de krant sprak
heeft te maken met uitvoeringscapaciteit. Zo staan er meer dan
honderd projecten op de lijst en maatregelen die moeten leiden tot
meer inkomsten voor de overheid en die voor een deel door de
overheid zelf uitgevoerd zullen worden. Echter, de
realisatiecijfers van dezelfde overheid zijn al jaren betrekkelijk
laag. Hoe zal dat opgepakt worden? Zaken zoals public sector reform
die binnen twee jaar uitgevoerd moeten worden. Daarbij is geschat
dat tussen nu en 2023 de particuliere sector - over twee jaar dus -
vijfduizend ambtenaren opvangt. Echter, het investeringsplan om aan
te tonen in welke industrie die banen gecreëerd zullen worden is er
nog niet.
Een ander gebied waarop deze regering te hard loopt, is
diaspora. De commissie die onderzoek heeft gedaan naar de potentie
van de diaspora ziet mogelijkheden. Echter, niet voor niets
gebruikt zij steeds de zinsnede 'er moet enorm veel werk verzet
worden' om zaken rond te krijgen. Pengel: "Ik ben ook diaspora en
ik zou ook graag in Suriname willen investeren. Maar dan moet het
aantrekkelijk gemaakt worden en het juridische kader moet er zijn,
want als ik extra geld heb dat in Italië onvoldoende rente opbrengt
als spaarkapitaal wil ik het wel elders inzetten, en het liefst in
Suriname. Maar stel dat ik een conflict krijg met een rechtsperoon,
moet ik dan bij de rechterlijke macht jaren wachten voor mijn zaak
voorgaat en intussen verdampt mijn geld? Nee, dat gaat geen enkele
diaspora doen. Nostalgie of niet."
Nederland vs China
Er is tijdens het programma waarbij het CHP werd uitgelegd niet
op alle vragen antwoord gegeven. En soms kwam er ook een sneer
langs. "In 2016 was er ook zo een programma en toen was er heus
niet zo een belangstelling ervoor", klonk het schamper. Echter, het
is steengoed dat het CHP wel is gevraagd en wel is gestuurd naar
partners om draagvlak en feedback te krijgen, dat werd daarna ook
beaamt. Er zijn meer wegen die naar Rome leiden. Dat weet Pengel
als Italiaan als geen andere. "En zeker met de vooruitzichten voor
Suriname op de oliefondsen zou ik IMF er nu niet bij halen.
Bovendien is het belangrijk dat Suriname zijn vrienden wijs kiest.
Waarom halen we banden met Nederland en Amerika zo sterk aan als
economische diplomatie het punt is? China is een van de enige
landen in de wereld waarvan de economie ondanks Covid-19 is
gegroeid. De Europese bank is Europa nu hartstikke monetair aan het
financieren om die economieën draaiende te houden. Amerika is niet
veel beter. En natuurlijk heeft China soms lastige voorwaarden.
Maar niets is gratis. Ga je Nederland aanpappen, dat het nu zelf
ook moeilijk heeft om een paar centjes af te troggelen en ga je
China afsluiten, terwijl de Europese Unie net een
handelsovereenkomst met China heeft getekend? Laten we serieus
zijn! En de enige reden waarom Amerika nu komt meespelen is de
olie, Suriname zorg ervoor dat je ophoudt je hand op te houden.
Verander je denkwijze, be a gamechanger."
Gerelateerde artikelen